~ του TOBIAS LEENAERT

Θυμάμαι, πάνω από δεκαπέντε χρόνια πριν, ρωτούσα χορτοφάγους (vegetarian) και αυστηρούς χορτοφάγους (vegan) τι θα έκαναν εάν ποτέ τα McDonald’s έβγαζαν ένα βίγκαν μπέργκερ. Φανταστείτε επιπλέον, είπα, ότι το τεστάρουν κάπου και ότι η επιτυχία αυτής της δοκιμής θα καθορίσει εάν θα το καθιερώσουν σε όλα τους τα εστιατόρια.

Μερικές φορές όμως, τα νοητικά πειράματα (που πάντα τα λάτρευα) γίνονται πραγματικότητα. Αυτήν την βδομάδα τα McDonald’s εισήγαγαν ένα βίγκαν μπέργκερ, στο Τάμπερε της Φινλανδίας. Η επιτυχία που θα έχει μέχρι τον Νοέμβρη ίσως επηρεάσει τι θα γίνει σε χιλιάδες άλλα McDonald’s σε όλο το κόσμο.

Οι αντιδράσεις των βίγκαν, όπως γίνεται συχνά, διίστανται. Πολλοί επαινούν αυτήν την πρωτοβουλία, ενώ πολλοί άλλοι λένε ότι δεν θα δοκιμάσουν ποτέ τίποτε από τα McDonald’s, καθώς ένα βίγκαν μπέργκερ δεν μπορεί να απαλείψει τις πολλές προβληματικές απόψεις της εταιρείας.

Βλέπω πολλές έντονα επιφανειακές προσεγγίσεις στο ζήτημα αυτό. Οπότε, επιτρέψτε μου να σας εκθέσω μερικές από τις δικές μου σκέψεις σχετικά με το θέμα.

Ποιο είναι το πρόβλημα με τα McDonald’s;

Τα McDonald’s ήταν, και από πολλές πλευρές παραμένει μια προβληματική επιχείρηση. Στην πραγματικότητα, στα μάτια πολλών ανθρώπων (τουλάχιστον των ακτιβιστών και των αριστερών γενικά), τα McDonald’s είναι λίγο πολύ το αρχέτυπο της Κακής Εταιρείας. Όταν πληκτρολογώ στο Google «Ποιο είναι το πρόβλημα με» η πρώτη αυτόματη συμπλήρωση που βγαίνει είναι… τα McDonald’s.

Το φυλλάδιο του 1986 «Ποιο είναι το πρόβλημα με τα McDonald’s» και η αγωγή «McΔυσφήμηση» («McLibel») της εταιρείας ενάντια στην Helen Steel και τον Dave Morris – μάλλον σχετίζεται…

Το φυλλάδιο έλεγε για την καλή μεταχείριση των ζώων, τα δικαιώματα των εργαζομένων, την αποψίλωση των δασών, την χρήση παιχνιδιών για να δελεαστούν τα παιδιά κλπ. Και για πολλούς ανθρώπους, ακόμη κι αν όλα αυτά τα προβλήματα λύνονταν, τα McDonald’s θα ήταν απλά πολύ «μεγάλα», πολύ καπιταλιστικά, πολύ ομοιόμορφα και πάρα πολλά άλλα πράγματα ώστε να τρώει κανείς σε αυτά.

Δεν έχω το χρόνο να κάνω έναν εξονυχιστικό έλεγχο για το τι κάνουν τα McDonald’s σήμερα σε σχέση με τις ποικίλες κοινωνικές διαστάσεις, αλλά ας εξετάσουμε πολύ σύντομα το εξής ερώτημα:

Είναι τα McDonald’s χειρότερα σχετικά με την ευημερία των  ζώων σε σχέση με άλλες παρόμοιες εταιρείες;

Σύμφωνα με τον Paul Shapiro, τον αντιπρόεδρο της πολιτικής συμμετοχής της Humane Society των ΗΠΑ, η ανακοίνωση της εταιρείας το 2012 ότι το τμήμα των ΗΠΑ θα απαιτούσε από τους προμηθευτές της την παύση των κιβωτίων κύησης χοίρων και μια παρόμοια ανακοίνωση το 2015 για τη χρήση συστοιχιών κλωβών (για ωοτόκες όρνιθες), είχαν και οι δύο αντίκτυπο σε άλλους μεγάλους λιανοπωλητές ώστε να ακολουθήσουν και αυτοί τις ίδιες ή ακόμη καλύτερες πρακτικές.

Στην πραγματικότητα, σημειώνει ο Shapiro, οι ανακοινώσεις της εταιρείας βοήθησαν να γίνει ευρέως γνωστό ότι αυτές οι μέθοδοι εγκλωβισμού σε κουτιά δεν έχουν θέση στο μέλλον.

Φυσικά, αυτές είναι απλές μεταρρυθμίσεις σχετικά με την καλή μεταχείριση των ζώων, όμως είναι μια αρχή και μεταφράζονται σε απτές αλλαγές για κυριολεκτικά δισεκατομμύρια ζώα.

Θεωρώ πως όλο αυτό το μίσος για τα McDonald’s δεν είναι πάντα εντελώς δικαιολογημένο και αυτό γιατί, εν μέρη, τα McD έγιναν το σύμβολο για όλες τις προβληματικές πτυχές του καπιταλισμού.

Αλλά, χάριν συζήτησης, ας αποδεχόμασταν ότι ο γίγας του γρήγορου φαγητού είναι ακόμη μια πολύ κακή εταιρεία: αναμφισβήτητα αγοράζει, μαγειρεύει και σερβίρει ένα ασύλληπτο αριθμό ζώων. Τι σημαίνει αυτό για τους βίγκαν και την σχέση του κινήματος του βιγκανισμού με το βίγκαν μπέργκερ;

Οι επικριτές

Εντόπισα πολλούς ανθρώπους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης να λένε ότι δεν θα υποστήριζαν ποτέ τα McDonald’s. Αρνούνται να ξοδέψουν χρήματα σε μια τέτοια εταιρεία και έτσι, κατά την γνώμη τους, να συνεισφέρουν σε όλο το κακό που προκαλεί η εταιρεία.

Μια απάντηση που ακούγεται συχνά σε αυτήν την πρόταση είναι ότι αυτοί οι ίδιοι άνθρωποι πιθανόν να ξοδεύουν αρκετά χρήματα σε άλλες εταιρείες π.χ. σε σουπερμάρκετ, που επίσης πουλάνε ζωικά προϊόντα και ίσως έχουν και άλλες αρνητικές πτυχές στη λειτουργία τους.

Ξανά λοιπόν, το να απορρίπτουμε τα McDonald’s (και άλλες παρόμοιες μεγάλες φαστ φουντ εταιρείες) φαίνεται να μην είναι λογική συμπεριφορά, αλλά ίσως έχει να κάνει περισσότερο με το συμβολικό ρόλο που παίζουν τα McDonald’s.

Μερικές φορές, μου φαίνεται, ότι είναι μέρος της ανθρώπινης φύσης να αναζητά ή να χρειάζεται εχθρούς: πολλοί από εμάς απλά λατρεύουμε να μισούμε κάποιους ανθρώπους ή κάποιες εταιρείες. Για τον λόγο αυτό, σε μερικούς από εμάς μπορεί να μην αρέσει ότι ο εχθρός μας γίνεται καλύτερος. Οι άνθρωποι δεν θέλουν πάντα να χάνουν τους εχθρούς τους και φαίνεται ότι τους χρειάζεται μια έξοδος για αυτό το μίσος και το θυμό.

Μια ένδειξη γι’ αυτό είναι ό,τι δεν υπάρχει σχεδόν τίποτε αυτός ο εχθρός μπορεί να κάνει για να κερδίσει την υποστήριξη των επικριτών του (το κοινό μπορεί, για παράδειγμα, να μην υποστήριζε τα McDonald’s ακόμα κι αν γίνονταν 100% βίγκαν και φιλικά προς το περιβάλλον και…).

Μερικοί από τους αντίπαλους του McVegan ρωτούν εάν η μουστάρδα, η σάλτσα, τα ψωμάκια είναι βίγκαν και αν το μπέργκερ θα ψήνεται στην ίδια ψησταριά με τα μοσχαρίσια μπέργκερ, ψάχνοντας, απ’ ό,τι φαίνεται, για δικαιολογίες ώστε να μην το αγοράσουν. Άλλοι απλά λένε ότι είναι κακής ποιότητας φαγητό.

Κάθε θετική κίνηση είναι ανάξια λόγου και θα θεωρηθεί αμελητέα, ή ψεύτικη, ή κενή, ή οτιδήποτε άλλο. Η ιδέα ότι η εταιρεία είναι σατανική μέχρι το κόκκαλο είναι πλέον μη ανατρέψιμη.

Κάποιοι άνθρωποι στην πλευρά του «όχι» θεωρούν τον ενθουσιασμό της παράταξης του «ναι» σαν συμπεριφορά τύπου «βιγκανισμός για το ευρύ κοινό». Βλέπουν τους υποστηριχτές του McVegan σαν να επιδοκιμάζουν οτιδήποτε προωθεί την υπόθεση του βιγκανισμού ή των ζώων, ακόμη κι αν αυτό γίνει εις βάρος οτιδήποτε άλλου.

Σαφώς, υπάρχουν βίγκαν που εστιάζουν αμιγώς στα ζώα και δεν ενδιαφέρονται για την αλληλοεπικάλυψη με ζητήματα κοινωνικής δικαιοσύνης. Δεν θεωρώ όμως πως αυτό είναι απαραίτητα αλήθεια για όλους όσους λένε «ναι» στο McVegan.

Αυτοί οι άνθρωποι μπορεί να είναι πρόθυμοι να ενθαρρύνουν κάθε αξιοσημείωτη προσπάθεια, κατανοώντας ότι δεν μπορούν να γίνουν όλα σε μια μέρα.

Εάν τα McDonald’s λάβουν σημαντικά μέτρα σε άλλους τομείς, αυτά μπορεί επίσης να επικροτηθούν, παρόλο που η εταιρεία είναι ακόμη υπεύθυνη για τα θανάτωση και κακοποίηση πάρα πολλών ζώων.

Σχετικά με το McVegan

Έχω ξαναγράψει για την δύναμη που έχουν οι μεγάλες εταιρίες για να κάνουν το καλό (διαβάστε επίσης Φυτικά προϊόντα από μη βίγκαν εταιρείες,  Beyond Meat and Tyson: sleeping with the enemy? και Why vegans shouldn’t boycott Daiya cheese). Είναι εύκολο να δει κανείς μερικά από τα θετικά σημεία της ύπαρξης ενός βίγκαν μπέργκερ στα McDonald’s.

Η ύπαρξη του θα βοηθούσε καθοριστικά την τυποποίηση και την ευρύτερη αποδοχή του βίγκαν φαγητού και θα ενθάρρυνε πολύ κόσμο να το δοκιμάσει (φυσικά το μπέργκερ πρέπει να είναι νόστιμο αλλά σύμφωνα με αυτά που ακούω, είναι).

Πιο σημαντικό όμως είναι ότι οι μεγάλες εταιρίες έχουν την δύναμη, τους πόρους, τις διασυνδέσεις και τα κανάλια να προωθήσουν αυτά τα προϊόντα παντού. Μόλις επέστρεψα από το Συνέδριο για την Εξαφάνιση των ειδών και την Κτηνοτροφία (Extinction and Livestock Conference) στο Λονδίνο, το οποίο οργανώθηκε από την Compassion in World Farming και το WWF (World Wildlife Fund – Παγκόσμιο Ταμείο για τη Φύση).

Σε μια παρουσίαση, ο Josh Balk, ο αντιπρόεδρος του τμήματος κτηνοτροφίας της Humane Society των ΗΠΑ, μας υπενθύμισε ότι παλιότερα το γάλα σόγιας μπορούσε μόνο να βρεθεί σε μια απόμερη γωνιά καταστημάτων με βιολογικά.

Τι έγινε, ρώτησε ο Josh, και τα φυτικά γάλατα έφυγαν από εκείνη την γωνία και βρέθηκαν στα ράφια όλων των μεγάλων σουπερμάρκετ στις ΗΠΑ;  Η απάντησή του: η Dean Foods.

Η μεγαλύτερη εταιρεία γαλακτοκομικών στις ΗΠΑ είδε μια μεγάλη ευκαιρία και αναμείχθηκε με τα φυτικά γάλατα. Μπορεί να υπάρχουν και άλλες ερμηνείες για την αυξανόμενη επιτυχία αυτών των προϊόντων, αλλά η Μεγάλη Γαλακτοβιομηχανία (Big Dairy) έπαιξε σημαντικό ρόλο σε αυτό.

Η Dean Foods ενέπνευσε κι άλλες εταιρείες να κάνουν το ίδιο και να επενδύσουν σε εναλλακτικές γαλακτοκομικών. Έτσι λοιπόν, τα McDonald’s εάν σημειώσουν επιτυχία, μπορεί να εμπνεύσουν με την σειρά τους άλλες αλυσίδες (και ίσως ο γίγας των φαστ φουντ δοκίμασε πρώτα στην Φινλανδία εξαιτίας της επιτυχημένης αλυσίδας Hesburger, που ήδη προσφέρει ένα βίγκαν μπέργκερ).

Μπορούν οι βίγκαν να κάνουν την διαφορά;

Εάν σκεφτούμε ότι το βίγκαν μπέργκερ στα McDonald’s είναι καλή ιδέα, μπορούμε ενεργά να συμμετάσχουμε αγοράζοντας ή συνιστώντας το μπέργκερ. Ή, μπορούμε σιωπηλά να το υποστηρίζουμε και να αφήσουμε τους άλλους να το αγοράζουμε. Αλλά ένα το βίγκαν κίνημα (όπως αρχικά στην Φινλανδία) μπορούσε να καθορίσει την επιτυχία ή όχι του πειράματος; Το γεγονός ότι το μπέργκερ λέγεται McVegan δείχνει ότι οι ιθύνοντες στα McDonald’s απευθύνονται στο βίγκαν κοινό.

Υποθέστε ότι, όπως τα άρθρα στις ειδήσεις φαίνεται να υπαινίσσονται, η επιτυχία στην Φινλανδία μπορεί να επηρεάσει ή να καθορίσει σε ποιο βαθμό το μπέργκερ θα είναι διαθέσιμο σε άλλες χώρες. Σκεφτείτε τον τεράστιο αριθμό των ζώων που θα γλίτωναν. Μπορώ να πω με βεβαιότητα ότι, λαμβάνοντας υπόψη όλα αυτά, θα ήμουνα θετικός με το να ξοδέψω τα χρήματά μου σε κάτι τέτοιο αυτό και να ζητήσω και από άλλους να κάνουν το ίδιο.

Επιπλέον, αν ήμουν ο διευθυντής μιας φινλανδικής οργάνωσης πραγματικά θα ενθάρρυνα όλους τους βίγκαν να πάνε εκεί (θα λάμβανα βέβαια υπόψη μου την πιθανή αντίδραση λιγότερο πραγματιστών βίγκαν).

Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι τα McDonald’s έχουν δοκιμάσει να προωθήσουν ένα αυστηρά φυτικό (vegan) ή ένα vegetarian μπέργκερ αρκετές φορές σε διάφορες χώρες, αλλά πουθενά δεν ήταν επιτυχημένο (εκτός από την Ινδία).

Φανταστείτε το βίγκαν μπέργκερ των McDonald’s στις ΗΠΑ, που είχε προταθεί στην Καλιφόρνια και την Νέα Υόρκη (NYC) το 2003 να είχε επιτύχει, να είχε διαδοθεί σε εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο, να είχε εμπνεύσει άλλες εταιρείες…

Είναι δύσκολο να πει κανείς αν το βίγκαν κίνημα θα μπορούσε να παίξει κάποιο ρόλο αλλά δεν είναι αδιανόητο. (Ενδιαφέρον έχει ότι, το άτομο που επέβλεπε την διάδοση του ΜcVeggie μπέργκερ στην Νότια Καλιφόρνια, ο Don Thomson, αργότερα έγινε ο CEO των McDonald’s, άλλα έφυγε από την εταιρεία και είναι τώρα ένας από τους διευθυντές της Beyond Meat.)

Οι κακές προθέσεις είναι αρκετά καλές

Είναι πολύ συχνό -και συνήθως σωστό- η κρίση μας κάποιας πράξης να είναι εν μέρη βασισμένη στο πως βλέπουμε τις προθέσεις ή τα κίνητρα των ανθρώπων πίσω από αυτήν. Είναι λογικό να θεωρήσουμε ότι το κίνητρο πίσω από τη δημιουργία του McVegan είναι οικονομικό. Πολλά σχόλια στο Facebook μιλούν συγκεκριμένα γι’ αυτό: Τα McDonald’s το κάνουν μόνο για τα λεφτά, είναι παραδόπιστοι κλπ.

Το να θέλει περισσότερα κέρδη, φυσικά, είναι απολύτως φυσιολογικό για μια εταιρεία. Κι όμως, πολλοί από εμάς απορρίπτουμε αυτό το κίνητρο, ενώ λατρεύουμε τα ηθικά κίνητρα.

Κάντε ένα πείραμα με τον εαυτό σας: Φανταστείτε ότι η επικεφαλής/ CEO των McDonald’s στην Φινλανδία ήταν βίγκαν και εισήγαγε το μπέργκερ γιατί θέλει να κάνει κάτι καλό για τα ζώα. Θα δείτε πως οι απόψεις σας για το όλο πράγμα αλλάζουν.

Η ερώτηση όμως είναι κατά πόσο αυτές οι προθέσεις είναι σημαντικές; Τα ζώα προφανώς δεν ενδιαφέρονται. Θα συμφωνήσω με τον Saul Alinsky, έναν ακτιβιστή για την κοινωνική δικαιοσύνη, ότι θα έπρεπε να επιτρέψουμε στους ανθρώπους να κάνουν το σωστό για τους λάθος λόγους. O Alinsky γράφει στο «Κανόνες για τους Ριζοσπάστες»:

 «Με κάθε σπάνια εξαίρεση, τα σωστά πράγματα γίνονται για τους λάθος λόγους. Είναι μάταιο να απαιτούμε από τους ανθρώπους να κάνουν το σωστό για τον σωστό λόγο – είναι μια μάχη με έναν ανεμόμυλο.

To άτομο θα πρέπει να μάθει και να αποδεχτεί ότι ο σωστός λόγος έρχεται στο προσκήνιο σαν μια ηθική ορθολογική εξήγηση αφότου το σωστό αποτέλεσμα επιτεύχθηκε εν τέλη, παρόλο που κατά την πορεία του μπορεί να επιτεύχθηκε για τον λάθος λόγο – έτσι, θα πρέπει να αναζητήσει και να επικαλεστεί κανείς τους λάθος λόγους για την επίτευξη των σωστών στόχων»

Ήμουν ο CEO των McDonald’s για μια ημέρα

Πριν είκοσι περίπου  χρόνια, όταν είχα ξεκινήσει τον ακτιβισμό, είχα οργανώσει μια διαμαρτυρία μπροστά από ένα καινούριο McDonald’s στην πόλη μου (Γκεντ, Βέλγιο). Είχαμε ένα πολύ κόσμο εκεί, με τα ανάλογα πλακάτ, συνθήματα και φυλλάδια και μια ή δύο εφημερίδες μετέδιδαν το γεγονός.

Περίπου δεκαπέντε χρόνια αργότερα, όταν έγινα ο διευθυντής  της EVA, της οργάνωσης της οποίας ήμουν ο συνιδρυτής, έκανα αυτό που επονομαζόταν «jobswitch» («αλλαγή καρέκλας») με τον CEO των McDonald’s στο Βέλγιο. Επρόκειτο για πρωτοβουλία ενός οργανισμού Βιωσιμότητας της οποίας ήμασταν και οι δύο μέλη.

Ενώ έκανα μια παρουσίαση, γνώριζα μερικά από τα στελέχη της εταιρείας και ενημερωνόμουν για τον τρόπο λειτουργίας των McDonald’s στο Βέλγιο, η ομάδα μου αντίστοιχα ενημέρωνε τον CEO και του παρουσίαζε τις καλύτερες εναλλακτικές κρέατος που υπήρχαν. Η μέρα τελείωσε με εμένα και τον CEO – ενώ όλη μέρα δεν είχαμε ιδωθεί – να κανονίζουμε να συναντηθούμε. Η συνάντηση αυτή έγινε ακριβώς μπροστά από… το McDonald’s όπου είχα οργανώσει την διαμαρτυρία κάποια χρόνια πριν.

Η διαδήλωση ήταν ένα παράδειγμα αντιπαράθεσης, ενώ η ημέρα jobswitch ήταν μια μορφή συνεργασίας, ή τουλάχιστον, κάτι που θα μπορούσε να οδηγήσει σε συνεργασία. Σήμερα αυτές οι δύο μορφές δράσης είναι ακόμη χρήσιμες και αναγκαίες. Παρόλα αυτά εγώ πιστεύω περισσότερο στην συνεργασία παρά στην αντιπαράθεση.

Όχι καταστροφές, όχι επαναστάσεις, μα σταδιακή αλλαγή

Τα McDonald’s δεν θα εξαφανιστούν έτσι απλά. Και δεν θα μετατραπούν, έτσι απλά, σε μια βίγκαν εταιρεία. Το μόνο πράγμα που μπορεί να συμβεί είναι η σταδιακή βελτίωση. Σέβομαι τους βίγκαν που δεν θέλουν να έχουν τίποτε να κάνουν με αυτήν την βελτίωση και θέλουν να κρατήσουν όσο γίνεται μεγαλύτερη απόσταση από μερικές εταιρείες.

Δεν λέω ότι τα μποϊκοτάζ δεν είναι ποτέ χρήσιμα ή δεν βρίσκουν επιτυχία. Και, προφανώς μπορώ να δω τα θετικά στην υποστήριξη καθαρά βίγκαν επιχειρήσεων όσο περισσότερο μπορούμε. Αλλά, πιστεύω ότι μόνο αυτό δεν θα αρκέσει, και πιστεύω ότι για τα ζώα, η υποστήριξη μεγάλων εταιρειών, είτε έχουν καλές προθέσεις είτε όχι, δεν είναι απλά μια πολυτέλεια. Είτε μας αρέσει είτε όχι, είναι μια ανάγκη.

Και σε περίπτωση που κάποιος από τα McDonald’s με ακούει: Ευχαριστούμε για την προσπάθεια ΚΑΙ ΝΑΙ, θέλουμε να κάνετε περισσότερα.

Είθε η δύναμη του βίγκαν μπέργκερ να είναι μαζί σας.

Μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα για τις απόψεις μου σχετικά με το πώς το βίγκαν κίνημα μπορεί να συσχετιστεί με εταιρικά θέματα στο βιβλίο μου How to Create a Vegan World

Πηγή: http://veganstrategist.org/2017/10/08/vegans-support-mcdonalds-vegan-burger

Απόδοση στα ελληνικά: Veronica Burton

Αν σου άρεσε αυτό το άρθρο κάνε κλικ εδώ και μοιράσου το με τους φίλους σου!